Þingmaður Flokks fólksins spurði dómsmálaráðherra út í kostnað vegna afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd en samkvæmt svari frá ráðherra var rekstrarkostnaður verndarsviðs Útlendingastofnunar á árunum 2017 til 2022 rúmir 18 milljarðar króna.
Útlendingastofnun á að tryggja umsækjendum um alþjóðlega vernd talsmann við meðferð máls hjá stjórnvöldum. Þjónustan fer fram á lægra og æðra stjórnsýslustigi og hefst við skipun talsmanns og lýkur við endanlega ákvörðun á stjórnsýslustigi. Mynd: Bára Huld Beck
Rekstrarkostnaður verndarsviðs Útlendingastofnunar á árunum 2017 til 2022 var rúmir 18 milljarðar króna. Þar af var heildarrekstrarkostnaður stofnunarinnar vegna málsmeðferðar og afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd 7,17 milljarðar króna.
Þetta kemur fram í svari Jóns Gunnarssonar dómsmálaráðherra við fyrirspurn frá Eyjólfi Ármannssyni þingmanni Flokks fólksins um kostnað vegna afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd. Hann spurði meðal annars hver kostnaður dómsmálaráðuneytisins og undirstofnana þess vegna afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd á ári hverju árin 2017 til 2022 væri.
Rekstrarkostnaður verndarsviðs Útlendingastofnunar á árunum 2017 til 2022, sundurliðað eftir málsmeðferð og þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd.
Mynd: Skjáskot/Alþingi
Vakin er athygli á í svarinu að í upphafi árs 2022 tók félags- og vinnumarkaðsráðuneytið við ábyrgð á þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd í samræmi við forsetaúrskurð um skiptingu stjórnarmálefna milli ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands. Þar af leiðandi sé ekki tilgreindur sá kostnaður sem hlaust af þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd árið 2022.
Í svarinu segir að samkvæmt lögum um útlendinga beri Útlendingastofnun ábyrgð á að afgreiða umsóknir um alþjóðlega vernd. Telji umsækjandi að málsmeðferð Útlendingastofnunar hafi ekki farið fram með réttum hætti, mat stofnunarinnar á aðstæðum hans sé rangt eða ef hann er ósáttur að öðru leyti við ákvörðun Útlendingastofnunar geti hann kært ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála. Kærunefndin sé sjálfstæð stjórnsýslunefnd sem við úrlausn kærumála hefur sömu valdheimildir og ráðherra sem úrskurðaraðili á æðra stjórnsýslustigi.
Þá er bent á að úrskurðir kærunefndarinnar séu fullnaðarúrskurðir á stjórnsýslustigi og verði lögmæti þeirra einungis borið undir dómstóla. Að þessu virtu hafi ráðuneytið enga beina aðkomu að afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd.
Rekstrarkostnaður kærunefndar vegna málsmeðferðar og afgreiðslu umsókna um 1,36 milljarðar Fram kemur hjá ráðherra að samkvæmt upplýsingum frá kærunefnd útlendingamála sé rekstrarkostnaður hennar vegna afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd ekki sérstaklega aðgreindur frá annarri starfsemi nefndarinnar.
„Fyrir liggur þó að stærstur hluti starfsemi nefndarinnar fer í meðferð slíkra mála. Vísar nefndin til þess að á því tímabili sem um ræðir hafi nefndin almennt verið með einn starfsmann af um 10 til 15 starfsmönnum hverju sinni í eiginlegum úrskurðarskrifum tileinkaðan öðrum málum en alþjóðlegri vernd, svo sem dvalarleyfum, vegabréfsáritunum og brottvísunum. Þá fari eitthvert hlutfall rekstrarkostnaðar til annarra starfa svo sem formanns, nefndarmanna, yfirlögfræðings, rekstrarfulltrúa og ritara. Á umræddu tímabili hafi hlutfall verndarmála af heildarinnkomnum málum verið á bilinu 80 til 85 prósent. Sé tekið mið af því hlutfalli megi áætla að heildarrekstrarkostnaður kærunefndar vegna málsmeðferðar og afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd hafi á árunum 2017 til 2022 verið um 1,36 milljarðar króna.“
Nýtt fyrirkomulag á talsmannaþjónustu tók við í maí 2022 Eyjólfur spurði einnig hver kostnaður ráðuneytisins og undirstofnana þess vegna réttaraðstoðar í málum um alþjóðlega vernd hefði verið á ári hverju árin 2017 til 2022.
Í svarinu er útskýrt að Útlendingastofnun skuli tryggja umsækjendum um alþjóðlega vernd talsmann við meðferð máls hjá stjórnvöldum. Þjónustan fari fram á lægra og æðra stjórnsýslustigi og hefjist við skipun talsmanns og ljúki við endanlega ákvörðun á stjórnsýslustigi. Heimilt sé að semja við tiltekinn eða tiltekna aðila um að veita réttaraðstoð og skuli kostnaður greiðast úr ríkissjóði. Með vísan til þessa ákvæðis og á grundvelli samnings sinnti Rauði krossinn á Íslandi (RKÍ) réttaraðstoð og talsmannaþjónustu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd árið 2017 til febrúar 2018.
„Í mars 2018, að undangengnu útboði, gerðu ráðuneytið, Útlendingastofnun og RKÍ með sér annan samning um aðstoð og þjónustu við einstaklinga sem sótt hafa um alþjóðlega vernd á Íslandi. Á grundvelli samningsins var það hlutverk RKÍ að sinna réttaraðstoð vegna umsókna á lægra og æðra stjórnsýslustigi og félagslegum stuðningi fyrir umsækjendur á meðan þeir biðu niðurstöðu eða flutnings úr landi. Gildistími samningsins var til þriggja ára, nánar tiltekið til 28. febrúar 2021, og gátu aðilar samið um framlengingu hans tvisvar sinnum í eitt ár í senn.
Sú heimild var nýtt einu sinni og hélt samningurinn því gildi sínu til 28. febrúar 2022. Þá var gengið frá tímabundinni framlengingu samningsins út apríl 2022 til að tryggja óskerta þjónustu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd á meðan beðið var eftir því að nýtt fyrirkomulag á talsmannaþjónustu tæki við,“ segir í svarinu.
Samkvæmt samningnum fékk RKÍ greiddar 310 milljónir króna á ári auk verðbóta sem féllu árlega frá árinu 2019. Af þeirri fjárhæð fóru annars vegar 222,5 milljónir króna í launakostnað vegna 21,25 starfsmanna, þ.e. 15 talsmanna og 6,25 starfsmanna til að sinna félagsþjónustu, og hins vegar 87,5 milljónir vegna annars kostnaðar svo sem vegna verkefna, aðstöðu og umsýslu. Samningurinn gerði ekki ráð fyrir nánari sundurliðun á launakostnaði og því var ekki unnt með einföldum hætti að aðgreina þann kostnað sem fór í stöðugildi talsmanna og þeirra sem sinntu félagsþjónustu, samkvæmt ráðuneytinu.
Þá er bent á að nýtt fyrirkomulag á talsmannaþjónustu umsækjenda um alþjóðlega vernd hafi tekið við í maí 2022 og geti áhugasamir lögfræðingar skilað inn umsókn til Útlendingastofnunar til að fara á talsmannalista stofnunarinnar. Fram kemur í svari ráðherrans að um 90 talsmenn séu skráðir á listann sem birtur er á heimasíðu stofnunarinnar. Talsmenn fái greiddar 16.500 krónur fyrir hverja byrjaða klukkustund, að viðbættum virðisaukaskatti, en hámarksfjöldi tíma á hvert mál tekur mið af tímatöflu stofnunarinnar. Jafnframt fái talsmenn greiddar allt að 90 mínútur í túlkakostnað til að sinna birtingu ákvarðana en talsmenn RKÍ sinntu áður því hlutverki. Samkvæmt upplýsingum frá Útlendingastofnun nam kostnaður hennar vegna talsmannaþjónustu umsækjenda um alþjóðlega vernd rúmlega 96 milljónir króna á tímabilinu frá maí 2022 til loka þess árs.
Vandkvæðum bundið að taka saman með einföldum hætti þann kostnað sem óskað var eftir Eyjólfur spurði jafnframt hver kostnaður ráðuneytisins og undirstofnana þess hefði verið vegna beitingar þvingunar- og rannsóknarúrræða á ári hverju árin 2017 til 2022.
Í svarinu segir að í lögum um útlendinga sé fjallað um þau þvingunar- og rannsóknarúrræði sem lögregla og önnur stjórnvöld hafa til að tryggja framkvæmd laganna.
Þar sé lögreglu veitt heimild til að leggja hald á ferðaskilríki, farseðla og annað sem getur verið til upplýsinga um hver útlendingur er. Lögreglu sé enn fremur veitt heimild til að leita á útlendingi, á heimili hans eða í hirslum og hjá samverkamanni ef rökstuddur grunur leikur á að hann haldi eftir eða leyni gögnum eða upplýsingum um hver hann er eða fyrri dvalarstað. Þá sé lögreglu veitt heimild til að taka ljósmyndir og fingraför útlendings í fjórum nánar tilgreindum tilvikum og sé Útlendingastofnun veitt heimild til að krefjast rannsóknar á erfðaefni, þ.e. DNA- rannsóknar, í málum þar sem sýna þarf fram á fjölskyldutengsl á grundvelli laganna.
Í lögunum er Útlendingastofnun jafnframt veitt heimild, villi umsækjandi um alþjóðlega vernd eða dvalarleyfi vegna fjölskyldusameiningar á sér heimildir við meðferð máls eða segi rangt til um aldur, til að leggja fyrir að viðkomandi gangist undir líkamsrannsókn til að ákvarða aldur hans. Lögreglu er veitt heimild til að skylda útlending til að tilkynna sig eða dveljast á ákveðnum stað í ákveðnum tilvikum. Loks er lögreglu veitt heimild til að handtaka útlending og færa í gæsluvarðhald við tilteknar aðstæður.
„Samkvæmt framansögðu er um fjölmörg ólík þvingunar- og rannsóknarúrræði mismunandi stjórnvalda að ræða. Þá er vinna við framkvæmd þeirra yfirleitt hluti af hefðbundnu starfi umræddra stjórnvalda án þess að kostnaðurinn við þau verkefni sé sérstaklega aðgreindur,“ segir í svarinum og bætt við: „Að þessu virtu er vandkvæðum bundið og í flestum tilvikum ómögulegt að taka saman með einföldum hætti og í stuttu máli þann kostnað sem óskað er eftir.“
Engu að síður liggur fyrir hjá Útlendingastofnun að bókfærður kostnaður hennar vegna framkvæmdar erfðagreininga hafi verið um 8,7 milljónir króna á umræddu tímabili og um 8,3 milljónir króna vegna framkvæmdar aldursgreininga.
Varðandi kostnað við handtöku og gæsluvarðhald þá eru, samkvæmt upplýsingum frá Fangelsismálastofnun, útgjöld ekki sérstaklega aðgreind fyrir fanga í gæsluvarðhaldi. Meðaltalskostnaður á hvern fanga í fangelsinu á Hólmsheiði, þar á meðal gæsluvarðhaldsfanga, hefur aftur á móti verið á bilinu 34 til 39 þúsund krónur á dag á umræddu tímabili, samkvæmt ráðuneytinu.
Í svarinu er áætlað að kostnaður við handtöku og gæsluvarðhald hafi á árunum 2017 til 2022 verið um 8 til 9 milljónir króna. „Eins og áður greinir tekur sú fjárhæð þó ekki mið af öllum þeim kostnaði sem fylgir því að beita umræddu úrræði, svo sem að fara með kröfu um gæsluvarðhald fyrir dómi, skipun verjanda útlendings, flutningi milli staða o.s.frv.“
110 endurteknar umsóknir á síðustu þremur árum Dómsmálaráðherra svaraði einnig skriflegri fyrirspurn frá Arndísi Önnu Kristínardóttur Gunnarsdóttur þingmanni Pírata um endurteknar umsóknir og Dyflinnarmál. Hún spurði hversu margar endurteknar umsóknir um alþjóðlega vernd hefðu verið lagðar fram hér á landi á síðustu þremur árum, þ.e. nýjar umsóknir eftir að niðurstaða vegna fyrri umsóknar lá fyrir.
Í svarinu segir að alls hafi borist 110 endurteknar umsóknir á síðustu þremur árum, þ.e. frá 2020 til 2022.
Arndís Anna spurði jafnframt hversu margir einstaklingar sem sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi árið 2009 og 2019 hefðu reynst með fingraför sín skráð í Eurodac-gagnagrunninn svonefnda, af hálfu grískra stjórnvalda, án þess að hafa fengið þar alþjóðlega vernd.
„Í Eurodac-gagnagrunninum er leitað að fingraförum einstaklinga 14 ára og eldri. Árið 2009 bárust 35 umsóknir um alþjóðlega vernd á Íslandi. Fingraför þriggja umsækjenda um vernd, 14 ára og eldri, fundust í Eurodac-gagnagrunninum vegna þess að grísk yfirvöld höfðu skráð þau þar. Enginn þeirra hafði fengið vernd í Grikklandi.
Árið 2019 bárust 868 umsóknir um alþjóðlega vernd á Íslandi. Fingraför 98 umsækjenda um vernd, 14 ára og eldri, fundust í Eurodac-gagnagrunninum vegna þess að grísk yfirvöld höfðu skráð þau þar. Af þessum 98 einstaklingum reyndust 84 þegar hafa fengið vernd í Grikklandi,“ segir í svari ráðherra.
Í athugasemd í svarinu segir að í kerfum Útlendingastofnunar séu endurteknar umsóknir ekki flokkaðar eftir því hvort fyrri umsóknir hafi verið afgreiddar með ákvörðun eða ekki. Til endurtekinna umsókna teljist því allar umsóknir frá einstaklingum sem höfðu áður sótt um alþjóðlega vernd, óháð því hvort fyrri umsóknir hafi verið afgreiddar með ákvörðun eða dregnar til baka.
Kjósa
2
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.
Athugasemdir Mest lesið
1
Hvað gerðist eiginlega í Elon Musk viðtalinu?
Elon Musk ræddi við fréttamann BBC í tæpa klukkustund nú á dögunum. Viðtalið hefur farið eins og eldsveipur um netheima. Heimildin tók saman megin atriði viðtalsins.
2
Þegar Óskar upplýsti af hverju útgerðirnar keyptu Moggann
Sögulegt viðtal frá Hringbraut við Óskar Magnússon, fyrrverandi útgefanda Morgunblaðsins, er orðið aðgengilegt á Youtube. Viðtalið var sett þar inn skömmu áður en útgáfufélag Hringbrautar varð gjaldþrota. Í viðtalinu lýsti Óskar því við Sigmund Erni Rúnarsson hvernig útgerðarfélög hefðu keypt Moggann sem vopn í pólitískri og hagsmunatengdri baráttu.
3
Skjágláp ungbarna raskar heilastarfseminni
Ný rannsókn sérfræðinga í Singapúr sýnir að skjágláp ungbarna hefur umtalsverð neikvæð áhrif á heilastarfsemina, einkum einbeitingarhæfileika og minni. Margir hafa lengi haft grun um að óhóflegt skjágláp hafi skaðleg áhrif á þroska barna og ungmenna.
4
Flýja íslenska tæknifrjóvgunar-„færibandið“ til að reyna að verða þungaðar
Að glíma við ófrjósemi getur verið gríðarlega erfitt og krefjandi og segja margir sem gengið hafa í gegnum tæknifrjóvgun að ferlið sé lýjandi og kostnaðarsamt. Skjólstæðingar eina glasafrjóvgunarfyrirtækisins á Íslandi, Livio, gagnrýna þjónustu og verðlag þess harðlega og rekja raunir sínar í samtali við Heimildina. „Þetta er svo mikil færibandavinna hjá þeim. Svo fer maður annað og fær allt aðrar niðurstöður. Ég vildi óska þess að við hefðum farið út fyrr,“ segir kona ein sem tekið hefur þá ákvörðun að leita eftir þjónustu erlendis eftir slæma reynslu hjá Livio.
5
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonÞrjú ráð til að stunda kynlíf þegar þið eruð með ungabarn
Matthías Tryggvi Haraldsson íhugar beðmál og barnamál.
6
Vegagerðin leggur fram valkost sem Vegagerðin hefur ekki verið hrifin af
Vegagerðinni hefur litist illa á þann valkost að loka alfarið fyrir vinstri beygjur á gatnamótum Reykjanesbrautar og Bústaðavegar. Sá valkostur er þó annar tveggja sem verður tekinn til skoðunar í umhverfismatsskýrslu vegna fyrirhugaðra framkvæmda á svæðinu. Formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur er hrifnari af þeirri lausn en vinstri beygju af Reykjanesbrautinni á brú.
7
Félag Helga keypti vörumerki og heimasíður miðla Torgs á 480 milljónir
Helgi Magnússon, fjárfestir og fyrrverandi aðaleigandi Torgs, segir að eignir sem tengjast Fréttablaðinu hafi ekki verið inni í Torgi þegar félagið var gefið upp til gjaldþrotaskipta. Hann segir að félagið Hofgarðar ehf. sem hann á hafi keypt vörumerki og heimasíður Fréttablaðsins, DV og Hringbrautar á 480 milljónir fyrir tveimur árum.
Mest lesið
1
Hvað gerðist eiginlega í Elon Musk viðtalinu?
Elon Musk ræddi við fréttamann BBC í tæpa klukkustund nú á dögunum. Viðtalið hefur farið eins og eldsveipur um netheima. Heimildin tók saman megin atriði viðtalsins.
2
Þegar Óskar upplýsti af hverju útgerðirnar keyptu Moggann
Sögulegt viðtal frá Hringbraut við Óskar Magnússon, fyrrverandi útgefanda Morgunblaðsins, er orðið aðgengilegt á Youtube. Viðtalið var sett þar inn skömmu áður en útgáfufélag Hringbrautar varð gjaldþrota. Í viðtalinu lýsti Óskar því við Sigmund Erni Rúnarsson hvernig útgerðarfélög hefðu keypt Moggann sem vopn í pólitískri og hagsmunatengdri baráttu.
3
Skjágláp ungbarna raskar heilastarfseminni
Ný rannsókn sérfræðinga í Singapúr sýnir að skjágláp ungbarna hefur umtalsverð neikvæð áhrif á heilastarfsemina, einkum einbeitingarhæfileika og minni. Margir hafa lengi haft grun um að óhóflegt skjágláp hafi skaðleg áhrif á þroska barna og ungmenna.
4
Flýja íslenska tæknifrjóvgunar-„færibandið“ til að reyna að verða þungaðar
Að glíma við ófrjósemi getur verið gríðarlega erfitt og krefjandi og segja margir sem gengið hafa í gegnum tæknifrjóvgun að ferlið sé lýjandi og kostnaðarsamt. Skjólstæðingar eina glasafrjóvgunarfyrirtækisins á Íslandi, Livio, gagnrýna þjónustu og verðlag þess harðlega og rekja raunir sínar í samtali við Heimildina. „Þetta er svo mikil færibandavinna hjá þeim. Svo fer maður annað og fær allt aðrar niðurstöður. Ég vildi óska þess að við hefðum farið út fyrr,“ segir kona ein sem tekið hefur þá ákvörðun að leita eftir þjónustu erlendis eftir slæma reynslu hjá Livio.
5
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonÞrjú ráð til að stunda kynlíf þegar þið eruð með ungabarn
Matthías Tryggvi Haraldsson íhugar beðmál og barnamál.
6
Vegagerðin leggur fram valkost sem Vegagerðin hefur ekki verið hrifin af
Vegagerðinni hefur litist illa á þann valkost að loka alfarið fyrir vinstri beygjur á gatnamótum Reykjanesbrautar og Bústaðavegar. Sá valkostur er þó annar tveggja sem verður tekinn til skoðunar í umhverfismatsskýrslu vegna fyrirhugaðra framkvæmda á svæðinu. Formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur er hrifnari af þeirri lausn en vinstri beygju af Reykjanesbrautinni á brú.
7
Félag Helga keypti vörumerki og heimasíður miðla Torgs á 480 milljónir
Helgi Magnússon, fjárfestir og fyrrverandi aðaleigandi Torgs, segir að eignir sem tengjast Fréttablaðinu hafi ekki verið inni í Torgi þegar félagið var gefið upp til gjaldþrotaskipta. Hann segir að félagið Hofgarðar ehf. sem hann á hafi keypt vörumerki og heimasíður Fréttablaðsins, DV og Hringbrautar á 480 milljónir fyrir tveimur árum.
8
Evrópskir ylræktendur skelltu í lás og fóru til Tene
Verðhækkanir á grænmeti hafa verið nokkuð til umræðu á síðustu vikum. Laukur og paprika hafa til dæmis rokið upp í verði. Heimildin ræddi málið við forstöðumann innkaupa og vörustýringar hjá Krónunni. Hann telur stykkjaverð, sem verslunin hefur notað fyrir alla ávexti og grænmeti undanfarið ár, auka gagnsæi og meðvitund neytenda.
9
Pétur seldi fyrir milljarð í Síldarvinnslunni
Framkvæmdastjóri útgerðarinnar Vísis, sem ásamt systkinum sínum seldi hana til Síldarvinnslunnar í fyrra, hefur minnkað hlut sinn í félaginu um næstum þriðjung. Hann fékk tæplega 1,6 prósent í Síldarvinnslunni við söluna en á nú 1,13 prósent.
10
Ekkja plastbarkaþegans leitar enn réttlætis í skugga nýrra réttarhalda
Plastbarkamálinu svokallaða er enn ekki lokið, langt í frá. Í næstu viku hefjast ný réttarhöld yfir ítalska skurðlækninum Paulo Macchiarini í Svíþjóð. Eiginkona fyrsta plastbarkaþegans í heiminum, Mehrawit Tefaslase, er einnig með íslenska lögmenn í vinnu til að skoða réttarstöðu sína.
Mest lesið í vikunni
1
Hvað gerðist eiginlega í Elon Musk viðtalinu?
Elon Musk ræddi við fréttamann BBC í tæpa klukkustund nú á dögunum. Viðtalið hefur farið eins og eldsveipur um netheima. Heimildin tók saman megin atriði viðtalsins.
2
FréttirRannsókn á einelti í Menntasjóði
Rannsakar stjórnunarhætti Hrafnhildar í Menntasjóði
Ásakanir um meint einelti í Menntasjóði námsmanna eru nú til rannsóknar. Rannsóknin beinist að stjórnarháttum Hrafnhildar Ástu Þorvaldsdóttur, framkvæmdastjóra stofnunarinnar, og hefur ráðuneytið leitað til utanaðkomandi ráðgjafa. Sambærilegt mál kom upp þegar Hrafnhildur Ásta var skrifstofustjóri í umhverfisráðuneytinu árið 2013 og hlaut hún fyrir áminningu sem var afturkölluð skömmu áður en hún var ráðin framkvæmdastjóri sjóðsins.
3
Þegar Óskar upplýsti af hverju útgerðirnar keyptu Moggann
Sögulegt viðtal frá Hringbraut við Óskar Magnússon, fyrrverandi útgefanda Morgunblaðsins, er orðið aðgengilegt á Youtube. Viðtalið var sett þar inn skömmu áður en útgáfufélag Hringbrautar varð gjaldþrota. Í viðtalinu lýsti Óskar því við Sigmund Erni Rúnarsson hvernig útgerðarfélög hefðu keypt Moggann sem vopn í pólitískri og hagsmunatengdri baráttu.
4
FréttirRannsókn á einelti í Menntasjóði
Hrafnhildur hafnar niðurstöðu sálfræðinga um einelti
Hrafnhildur Ásta Þorvaldsdóttir, framkvæmdastjóri Menntasjóðs námsmanna, hafnar því að hún hafi beitt starfsmann einelti. Sálfræðifyrirtæki sem rannsakaði málið komst að þessari niðurstöðu og rannsakar ráðuneyti háskólamála það nú áfram. Framkvæmdastjórinn segir að hún muni ekki tjá sig frekar um efnisatriði málsins meðan það er í ferli.
5
Skjágláp ungbarna raskar heilastarfseminni
Ný rannsókn sérfræðinga í Singapúr sýnir að skjágláp ungbarna hefur umtalsverð neikvæð áhrif á heilastarfsemina, einkum einbeitingarhæfileika og minni. Margir hafa lengi haft grun um að óhóflegt skjágláp hafi skaðleg áhrif á þroska barna og ungmenna.
6
Flýja íslenska tæknifrjóvgunar-„færibandið“ til að reyna að verða þungaðar
Að glíma við ófrjósemi getur verið gríðarlega erfitt og krefjandi og segja margir sem gengið hafa í gegnum tæknifrjóvgun að ferlið sé lýjandi og kostnaðarsamt. Skjólstæðingar eina glasafrjóvgunarfyrirtækisins á Íslandi, Livio, gagnrýna þjónustu og verðlag þess harðlega og rekja raunir sínar í samtali við Heimildina. „Þetta er svo mikil færibandavinna hjá þeim. Svo fer maður annað og fær allt aðrar niðurstöður. Ég vildi óska þess að við hefðum farið út fyrr,“ segir kona ein sem tekið hefur þá ákvörðun að leita eftir þjónustu erlendis eftir slæma reynslu hjá Livio.
7
Gott samband getur bætt heilsuna og lengt lífið
Sálfræðingarnir Hrefna Hrund Pétursdóttir og Ólöf Edda Guðjónsdóttir segja frá niðurstöðum rannsókna sem sýna fram á að heilbrigð og hamingjurík sambönd hafi verndandi áhrif á andlega og líkamlega heilsu. Gott samband hefur þannig jákvæð áhrif á lágt sjálfsmat, þunglyndi, kvíða og hjarta- og æðasjúkdóma.
Mest lesið í mánuðinum
1
„Þau þurftu ekki að deyja“
Snjóflóðið sem féll á Súðavíkurþorp í janúar 1995 kostaði 14 manns lífið. Aðstandendur telja að ný gögn staðfesti fyrri grun þeirra. Yfirvöld hafi gert fjölmörg mistök í aðdraganda flóðsins, hunsað aðvaranir og brugðist skyldum sínum.
2
Lögreglurannsókn spillt á kynferðisbroti starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn
Níu ára gömul stelpa greindi frá kynferðisbroti af hálfu starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn í Reykjadal. Engar verklagsreglur voru til staðar til að taka á slíkum málum og lögreglurannsókn var spillt. Foreldrar stúlkunnar lýsa málinu sem „helvíti frá upphafi til enda“.
3
„Ég er óléttur“
Stuttu áður en Henry Steinn Leifsson átti að hefja kynleiðréttingarferli, átján ára gamall, tók lífið óvænta stefnu, þegar hann komst að því að hann bar barn undir belti. Hann segir hér frá meðgöngunni og lífi einstæðs föður, djúpinu og léttinum sem fylgir því að vita hver hann er.
4
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonFólk sem vinnur við gagnslaust bull
Ögrandi kenning um vinnumálin.
5
Svíar sitja uppi með íslenska raðnauðgarann Geirmund
37 ára Íslendingur, sem verið hefur búsettur í Svíþjóð frá fæðingu, hefur fjórum sinnum verið dæmdur fyrir kynferðisofbeldi gegn konum auk fleiri brota. Mál mannsins, Geirmundar Hrafns Jónssonar, hefur vakið spurningar um hvort hægt sé að vísa honum úr landi. Geirmundur hélt 25 ára konu fanginni í marga klukkutíma síðastliðið sumar og beitti hana grófu ofbeldi.
6
207 milljónir fyrir öryggisvistun eins manns undir stjórn Guðmundar Sævars
Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið greiðir einkareknu fyrirtæki 207 milljónir á þessu ári vegna öryggisvistunar eins manns. Forstöðumaður á heimili mannsins Guðmundur Sævar Sævarsson, sem fór í ótímabundið leyfi frá störfum sínum sem deildarstjóri á öryggis- og réttargeðdeildum eftir að Geðhjálp birti svarta skýrslu um starfsemina.
7
Hrafnhildur SigmarsdóttirAndlegt þrot Þorgerðar
Um 40% íslenskra kvenna hafa orðið fyrir líkamlegu/og eða kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni og heilsufar þeirra tekur mið af því.
Mest lesið í mánuðinum
1
„Þau þurftu ekki að deyja“
Snjóflóðið sem féll á Súðavíkurþorp í janúar 1995 kostaði 14 manns lífið. Aðstandendur telja að ný gögn staðfesti fyrri grun þeirra. Yfirvöld hafi gert fjölmörg mistök í aðdraganda flóðsins, hunsað aðvaranir og brugðist skyldum sínum.
2
Lögreglurannsókn spillt á kynferðisbroti starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn
Níu ára gömul stelpa greindi frá kynferðisbroti af hálfu starfsmanns sumarbúða fyrir fötluð börn í Reykjadal. Engar verklagsreglur voru til staðar til að taka á slíkum málum og lögreglurannsókn var spillt. Foreldrar stúlkunnar lýsa málinu sem „helvíti frá upphafi til enda“.
3
„Ég er óléttur“
Stuttu áður en Henry Steinn Leifsson átti að hefja kynleiðréttingarferli, átján ára gamall, tók lífið óvænta stefnu, þegar hann komst að því að hann bar barn undir belti. Hann segir hér frá meðgöngunni og lífi einstæðs föður, djúpinu og léttinum sem fylgir því að vita hver hann er.
4
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonFólk sem vinnur við gagnslaust bull
Ögrandi kenning um vinnumálin.
5
Svíar sitja uppi með íslenska raðnauðgarann Geirmund
37 ára Íslendingur, sem verið hefur búsettur í Svíþjóð frá fæðingu, hefur fjórum sinnum verið dæmdur fyrir kynferðisofbeldi gegn konum auk fleiri brota. Mál mannsins, Geirmundar Hrafns Jónssonar, hefur vakið spurningar um hvort hægt sé að vísa honum úr landi. Geirmundur hélt 25 ára konu fanginni í marga klukkutíma síðastliðið sumar og beitti hana grófu ofbeldi.
6
207 milljónir fyrir öryggisvistun eins manns undir stjórn Guðmundar Sævars
Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið greiðir einkareknu fyrirtæki 207 milljónir á þessu ári vegna öryggisvistunar eins manns. Forstöðumaður á heimili mannsins Guðmundur Sævar Sævarsson, sem fór í ótímabundið leyfi frá störfum sínum sem deildarstjóri á öryggis- og réttargeðdeildum eftir að Geðhjálp birti svarta skýrslu um starfsemina.
7
Hrafnhildur SigmarsdóttirAndlegt þrot Þorgerðar
Um 40% íslenskra kvenna hafa orðið fyrir líkamlegu/og eða kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni og heilsufar þeirra tekur mið af því.
8
Ósýnilegu girðingarnar á Seltjarnarnesi
Til að komast gangandi meðfram austurhluta suðurstrandar Seltjarnarness þyrfti að klöngrast um stórgrýttan sjóvarnargarð. Einkalóðir ná að görðunum og eigendur fasteignanna hafa mótmælt hástöfum, með einstakt samkomulag við bæinn að vopni, lagningu strandstígs milli húsa og fjörunnar en slíkir stígar hafa verið lagðir víða á höfuðborgarsvæðinu síðustu ár. Lög kveða á um óheft aðgengi almennings að sjávarbökkum.
9
Hvað gerðist eiginlega í Elon Musk viðtalinu?
Elon Musk ræddi við fréttamann BBC í tæpa klukkustund nú á dögunum. Viðtalið hefur farið eins og eldsveipur um netheima. Heimildin tók saman megin atriði viðtalsins.
10
Ásmundur Einar skráði ekki hús sem hann leigir út á 400 þúsund á mánuði í hagsmunaskrá
Ásmundur Einar Daðason, mennta- og barnamálaráðherra, segir að það hafi verið mistök að hús sem hann á í Borgarnesi hafi ekki verið skráð í hagsmunaskrá. Ráðherrann og eiginkona hans hafa leigt húsið út fyrir 400 þúsund á mánuði síðastliðið ár. Samkvæmt reglum um hagsmunaskráningu eiga þingmenn að tilgreina fasteignir sem þeir búa ekki í hagsmunaskráningu sem og tekjur sem þeir hafa af þeim.
Nýtt efni
Spyr hvort ekki séu til betri verkfæri en að biðja atvinnurekendur og fjármagnseigendur um „að haga sér“
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra og þingmaður Pírata, Halldóra Mogensen, ræddu á þinginu í vikunni efnahagsástandið á Íslandi en Halldóra spurði Katrínu meðal annars hvort stjórnvöld ættu ekki að gera meira en að „grátbiðja“ fjármagnseigendur og atvinnurekendur um að sýna ábyrgð og gæta hófs í arðgreiðslum. Katrín taldi upp þær aðgerðir sem ríkisstjórnin hefur staðið fyrir og sagði að ekki væri hægt að hunsa þær. „Allt það sem gert hefur verið og hefur verið boðað snýst um að skapa hér réttlátara skattkerfi.“
Hiksti í hlutdeildarlánum
Einungis eitt hlutdeildarlán hefur verið veitt það sem af er þessu ári á höfuðborgarsvæðinu. Nýting lánanna hefur verið langt undir áætlunum stjórnvalda, sem hafa þá stefnu að veita 480 fyrstu kaupendum lán af þessu tagi á hverju ári.
Umdeildar öryggismyndavélar í notkun hjá Reykjavíkurborg
Öryggismyndavélar frá umdeildum kínverskum fyrirtækjum eru í notkun hjá Reykjavíkurborg sem og við opinberar byggingar á Íslandi. Vélar frá þessum fyrirtækjum eru bannaðar víða um lönd, ýmist vegna mögulegra öryggisbresta eða þátttöku í mannréttindabrotum í Kína. Sérfræðingur í tækniöryggi segir engan hugbúnað fullkomlega öruggan.
ViðtalBókmenntahátíð 2023
Kynntist Íslandi og kynnti heiminn fyrir Agnesi
Bergur Ebbi spjallaði við ástralska skáldsagnahöfundinn Hönnuh Kent sem er gestur Bókmenntahátíðar í ár.
ViðtalBókmenntahátíð 2023
Hinn horfni hryllingur herforingjastjórnarinnar
Allt sem við misstum í eldinum er smásagnasafn eftir Mariönu Enriquez í þýðingu Jóns Halls Stefánssonar.
„Hryllilegt að hugsa til þess hvað fólk leyfir sér“
Innviðaráðherra segir að umfjöllun Kveiks um óboðlegar aðstæður fólks á leigumarkaði gefi innsýn í það hversu langt sé gengið í að gera eymd fólks og húsnæðisvanda að féþúfu. „Það er satt að segja hryllilegt að hugsa til þess hvað fólk leyfir sér í þeim efnum.“ Formaður Flokks fólksins spurði ráðherrann á Alþingi í dag hvort hann hefði hugsað sér að grípa inn í þetta ástand.
Stærsta fjárfesting ríkisins í Íslandsögunni – 210 milljarðar í uppbyggingu nýs Landspítala
Forsætisráðherra, heilbrigðisráðherra og fjármálaráðherra kynntu í dag áætlun um uppbyggingu innviða heilbrigðiskerfisins til ársins 2030. Í því felst meðal annars að verja 210 milljörðum króna í uppbyggingu nýs Landspítala. Verkefnið er að fullu fjármagnað. Ljóst er að geðsviði spítalans verður fundið nýtt húsnæði.
Yfir 300 ungmenni nýtt sér Sjúkt spjall – „Þá vildi hann alltaf meira, líka ef ég var veik og vildi slaka á“
Börn og ungmenni hafa alls átt yfir 300 samtöl við ráðgjafa hjá Stígamótum eftir að nafnlausa netspjallið Sjúkt spjall var opnað fyrir rúmu ári. Talskona Stígamóta segir spjallið mikilvægt því unglingar sem verða fyrir kynferðisofbeldi veigri sér við að leita til foreldra eða starfsfólks skóla. Sjúkt spjall er nú opið þrjú kvöld í viku, í alls sex klukkutíma, og biðla Stígamót til almennings þannig að hægt sé að auka þessa þjónustu við börn og ungmenni. Stórátaks sé þörf til að fræða unglinga um samþykki og mörk, og vinna gegn áhrifum klámiðnaðarins.
Pétur seldi fyrir milljarð í Síldarvinnslunni
Framkvæmdastjóri útgerðarinnar Vísis, sem ásamt systkinum sínum seldi hana til Síldarvinnslunnar í fyrra, hefur minnkað hlut sinn í félaginu um næstum þriðjung. Hann fékk tæplega 1,6 prósent í Síldarvinnslunni við söluna en á nú 1,13 prósent.
Loftslagsmarkmið enn í órafjarlægð
Þrátt fyrir að allir nýskráðir heimilis-, fyrirtækja- og bílaleigubílar myndu ganga fyrir rafmagni árið 2030 og að aðrar staðfestar aðgerðir yrðu komnar til framkvæmda, mun það ekki duga til að ná þeim samdrætti í losun sem ríkisstjórnin stefnir að.
Vegagerðin leggur fram valkost sem Vegagerðin hefur ekki verið hrifin af
Vegagerðinni hefur litist illa á þann valkost að loka alfarið fyrir vinstri beygjur á gatnamótum Reykjanesbrautar og Bústaðavegar. Sá valkostur er þó annar tveggja sem verður tekinn til skoðunar í umhverfismatsskýrslu vegna fyrirhugaðra framkvæmda á svæðinu. Formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur er hrifnari af þeirri lausn en vinstri beygju af Reykjanesbrautinni á brú.
Rekstrarkostnaður verndarsviðs Útlendingastofnunar síðustu sex ár rúmir 18 milljarðar
Þingmaður Flokks fólksins spurði dómsmálaráðherra út í kostnað vegna afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd en samkvæmt svari frá ráðherra var rekstrarkostnaður verndarsviðs Útlendingastofnunar á árunum 2017 til 2022 rúmir 18 milljarðar króna.
Mest lesið undanfarið ár
1
Jón Baldvin við nemanda: „Viltu hitta mig eftir næsta tíma“
Fimmtán ára stúlka í Hagaskóla hélt dagbók vorið 1970 þar sem hún lýsir kynferðislegum samskiptum við Jón Baldvin Hannibalsson sem þá var 31 árs gamall kennari hennar. Í bréfi sem hann sendi stúlkunni segist hann vilja stinga af frá öllu og liggja í kjöltu hennar.
2
Fjölskyldan flakkaði milli hjólhýsa og hótela: Gagnrýnir að barnavernd skyldi ekki grípa fyrr inn í
„Ég byrjaði alla morgna á að spyrja hvert ég ætti að koma eftir skóla, því maður vissi aldrei hvar maður myndi vera næstu nótt,“ segir Guðrún Dís sem er 19 ára. Í viðtali við Eigin Konur segir hún frá upplifun sinni af því að alast upp hjá móður með áfengisvanda. Hún segir að lífið hafa breyst mjög til hins verra þegar hún var 12 ára því þá hafi mamma hennar byrjað að drekka. Þá hafi fjölskyldan misst heimilið og eftir það flakkað milli hjólhýsa og hótela. Guðrún Dís vildi segja frá sinni hlið mála eftir að móðir hennar opinberaði sögu sína á YouTube. Guðrún Dís hefur lokað á öll samskipti við hana. Guðrún segir að þó mamma hennar glími við veikindi eigi hún ekki að bera ábyrgð á henni. Hún gagnrýnir starfsfólk barnaverndar fyrir að hafa ekki gripið inn í miklu fyrr. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
3
Þar sem ósýnilega fólkið býr í borginni
„Þetta var öruggasti staðurinn minn,“ segir Alma Lind Smáradóttir þegar hún opnar inn í ruslageymslu í bílakjallara í Reykjavík. Þarna bjó hún hluta þeirra þriggja ára sem hún þvældist um götur bæjarins. Borgin sést í öðru ljósi þegar hún er séð með augum heimilislausra, ósýnilega fólksins, þeirra sem flestir líta fram hjá eða hrekja burt. Ítarlegt og einlgæt viðtal við Ölmu Lind birtist í 162. tölublaði Stundarinnar og má lesa í heild á slóðinni: https://stundin.is/grein/16051/
4
„Ég get ekki lifað við þessa lygi“
Sigurlaug Hreinsdóttir segir lögregluna hafa brugðist þegar dóttir hennar hvarf fyrir fimm árum síðan. Nefnd um eftirlit með störfum lögreglu gerir fjölmargar athugasemdir við framgöngu lögreglu í málinu og beinir tilmælum um úrbætur til ríkislögreglustjóra. „Ég biðst einlægrar afsökunar,“ skrifar Grímur Grímsson, sem var hampað sem hetju og tók á móti viðurkenningu sem maður ársins. „Það var ótrúlega sárt,“ segir Sigurlaug. Sér hafi verið fórnað fyrir ímynd lögreglunnar.
5
„Hann hefur ekki beðist afsökunar“
Tónlistarmaðurinn Auðunn Lúthersson, sem kallar sig Auður, hefur viðurkennt að hafa farið „yfir mörk“ í samskiptum við konur. Konur lýsa ágengni og meiðandi framkomu sem hann hafi aldrei axlað ábyrgð á.
6
Helga Sif og Gabríela Bryndís
Helga Sif stígur nú fram í viðtali við Eigin konur eftir að barnsfaðir hennar birti gerðardóm í forsjárdeilu þeirra og nafngreindi hana og börnin á Facebook. Helga Sif og börnin hafa lýst andlegu og kynferðislegu ofbeldi föðurins og börnin segjast hrædd við hann. Sálfræðingar telja hann engu að síður hæfan fyrir dómi. Nú stendur til að færa 10 ára gamalt langveikt barn þeirra til föðurins með lögregluvaldi. Gabríela Bryndís er sálfræðingur og einn af stofnendum Lífs án ofbeldis og hefur verið Helgu til aðstoðar í málinu. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
7
Lifði af þrjú ár á götunni
Alma Lind Smáradóttir endaði á götunni eftir að hún missti son sinn frá sér. Þar þvældist hún um í þrjú ár með sár sem náðu aldrei að gróa. Þegar hún varð barnshafandi á ný mætti barnavernd á fæðingardeildina og fór fram á að hún myndi afsala sér barninu.
8
„Hann var ekki að kaupa aðgengi að mér þegar hann lánaði mér pening“
Katrín Lóa Kristrúnardóttir þóttist heppin þegar henni var tjáð af vinnuveitanda sínum, Helga Vilhjálmssyni í Góu, að hann gæti lánað henni fyrir útborgun í íbúð. Hún hefði þó aldrei þegið slíkt lán ef hún hefði vitað hvað það hefði í för með sér en Katrín Lóa lýsir því að eftir lánveitinguna hafi hún þurft að sitja undir kynferðislegri áreitni Helga svo mánuðum skipti. Helgi biður Katrínu Lóu afsökunar á framferði sínu.
9
Mata-veldið: Skattaundanskot og samkeppnisbrot í skjóli ríkisins
Mata-systkinin og fyrirtæki þeirra hafa ítrekað verið gerð afturreka með viðskiptafléttur sem fólu í sér að koma mörg hundruð milljóna hagnaði undan skatti. Á sama tíma og fyrirtæki fjölskyldunnar byggja hagnað sinn á sölu matvæla undir tollvernd, hafa þau greitt háar sektir fyrir samkeppnisbrot og lagst í ómælda vinnu við að komast undan því að greiða skatta hér á landi, með viðskiptafléttum í gegnum þekkt skattaskjól.
10
Skutlað sextán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“
Ingibjörg Lára Sveinsdóttir var sextán ára þegar henni var ekið á Litla-Hraun í heimsóknir til manns sem afplánaði átta ára dóm fyrir fullkomna amfetamínverksmiðju. Hún segir sorglegt að starfsfólk hafi ekki séð hættumerkin þegar hún mætti. Enginn hafi gert athugasemd við aldur hennar, þegar henni var vísað inn í herbergi með steyptu rúmi þar sem hennar beið töluvert eldri maður með hættulegan afbrotaferil.
