Á meðan æsifréttamennska og feðraveldið vill persónugera eina manneskju sem rödd baráttunnar til að auðveldara sé að skrásetja fall hennar þá neyðast kolklikkaðar kuntur af öllum kynjum til að halda áfram að tuða um tölfræði og skrifa og tala um kynbundið ofbeldi.
Skeggi Annað sem var að gerast á tíma aftökunnar voru heimildarmyndaþættir dagskrárgerðarmannsins Þorsteins J. um meint kynferðisafbrot Skeggja Ásbjarnarsonar, kennara við Laugarnesskóla. Það er oft svo einkennilegt hvað fangar athygli heildarinnar og hvað knýr fram hjá henni viðbragð. Einkennilegt í þeim skilningi að athyglissókn hugsana okkar laðast oft að því sem skiptir engu máli og þá sérstaklega engu máli fyrir siðferðisþroska heildarinnar. Símaskroll í klukkutíma á samfélagsmiðlum og vitræn aukning fjarar út á meðan áreitisþol, samkennd og eftirtekt á mikilvægum fréttum dofnar. Í marsmánuði virtist viðbragðsvaki íslensku þjóðarinnar vera símtöl Frosta Logasonar hlaðvarpsstjórnanda til stórfyrirtækja í Danmörku til að geta opinberað meintan ótrúverðugleika konu sem veitti fyrrverandi kærustu hans rými til þess að ræða upplifun sína af ofbeldi af hans hálfu. Fréttir birtust og kaffærðu fjölmiðlum. Allir gáfu álit. Sérfræðingar og sjálfskipaðir sérfræðingar tóku til máls og margir voru sammála um að lygar eða missagnir væru svo samfélagslega óboðlegar að endurheimt mannorðs væri með öllu ómögulegt. Yfir nótt varð möguleg þensla sjálfsmyndar konu úti í bæ orðin að lægsta siðferðisþröskuldi Íslandssögunnar.
Að setja mennskuna til hliðar og taka viðbjóðinn fram er val þegar kemur að öllum ummælum óháð rými. Þeir sem aðhyllast heildarmyndina og berjast gegn kerfisbundnu kynbundnu ofbeldi í íslensku samfélagi álitu að ummælin sem féllu um konuna á samfélagsmiðlum og í athugasemdakerfi fréttaveitnanna væru siðuðu samfélagi til skammar. Ég hef síðustu ár verið að velta því fyrir mér hvort að við séum í raun siðað samfélag. Við virðumst vera samfélag sem er stútfullt af gremju í garð hvert annars og samfélag sem líður ekki manneskjulegt brölt sem eðlilegan undanfara velgengni. Ég fór að velta fyrir mér manneskjulegum breyskleika sálarinnar og sjálfsmynd okkar út á við. Ef að lygar, missagnir, oftúlkanir, mistúlkanir eða rangtúlkanir snúast um þenslu sjálfsmyndar sem búin er alvarlegri áfallasögu, þá voru viðbrögðin engan veginn í samræmi við syndina. Oftast er þensla sjálfsmyndar ákveðið viðbragð til að mæta aðstöðubundnu getuleysi og byggt á ótta fremur en ófyrirgefanleg synd. Ég hef þanið mig. Amma mín hefur þanið sig. Stjórnmálamennirnir okkar hafa þanið sig alla leið til Oxford og víðar. Allir hafa einhvern tímann þanið sig til að virka stærri í máli og mynd en þessi pistill er ekki um þenslu meðalmennskunnar.
„Að setja mennsku til hliðar og taka viðbjóðinn fram er val“ Skiptir máli hver hrasar? Það sem ég hafði áhyggjur af í kjölfarið af þessari umræðu um Eddu og Frosta var hvort aðförin að henni í fjölmiðlum og fréttaveitum yrði nýtt sem aðför að trúverðugleika hennar sem hlaðvarpsstjórnanda og þeirra sem komið hafa fram í þáttunum hennar. Þeirra sem rætt hafa um ofbeldishegðun meintra mektarmanna og velt þungum steinum. Ég var líka hrædd um að umræðan og aftakan myndi afvegaleiða okkur frá því sem raunverulega skiptir máli. Það taldi ég vera óboðlegt en hugsanlega óhjákvæmilegt hér á landi þar sem sífellt er verið að ergjast út í þessar kolklikkuðu kuntur og neita margreyndum, gagnreyndum og sannreyndum staðreyndum varðandi tölfræði og kynbundið ofbeldi í íslensku samfélagi.
Ég fór að velta fyrir mér trúverðugleika þeirra sem eru ekki allra, þeirra sem þenja sig lítillega eða þeirra sem álpast inn í aðstæður sem reynast að lokum ekki burðugar. Hugur minn leitaði til Lækna-Tómasar. Maður á efri árum miðaldurs, menntaður og mikils metinn. Hann hefur bjargað lífum en hann var líka blekktur af ítalska lækninum Paolo Macchiarini sem þóttist geta baðað plastbarka með stofnfrumum, grætt í fólk og læknað. Plastbarkamálið varð að alþjóðlegu hneykslismáli. Það dó sjúklingur eftir þannig aðgerð hjá honum og svikin komust upp. Macchiarini falsaði niðurstöður rannsókna til að þenja sig út í hið óendanlega eins og hinir sjúklega sjálfhverfu gera. Rannsóknir hans urðu verðlausar og réttilega svo. Macchiarini var augljóslega bæði hættulegur og siðblindur. Lækna-Tómas var í samvinnu við þennan mann og var í kjölfarið orðaður við vísindalegt misferli og slæma læknisfræði. Lækna-Tómas missti hins vegar engan trúverðugleika í augum almennings. Það var ekki búin til dúkka af honum og hún brennd á báli. Hann varð ekki samfélagslega skipaður talsmaður allra lækna á Íslandi og læknastéttin í heild sinni hlaut ekki skaða. Þrátt fyrir alvarleika afleiðinganna var hann einungis tímabundið efni fjölmiðlanna. Hann upplifði líf sitt ekki í hættu og gat eftir ár snúið aftur á vinnustað sinn. Lækna-Tómas er augljóslega ekkert merkilegri en aðrir þegar kemur að því að hafa sig að fífli, þenja sig eða misstíga. Honum var hins vegar mætt með skilningi og samkennd samfélagsins. Í ljósi fjölmiðlaumfjöllunar og ummæla í athugasemdakerfi fréttaveitnanna síðastliðinn marsmánuð er auðséð að samkennd og skilningur er ekki ætlaður öllum þeim sem gott gera en tapa gát.
Það sem gerðist á meðan við vorum að fylgjast með konu hrasa Á meðan sjálfskipuðu sérfræðingarnir, þeir sem hata konur og þau sem upphefja geðþóttaskoðanir sínar á kostnað gagnreyndrar vísindaþekkingar voru að skrásetja fall konu, var ýmislegt annað að gerast sem hefði þurft á álíka athygli og fordæmingu að halda. Mikið og ítarlegt viðtal birtist í Heimildinni við foreldra níu ára stúlku sem sögðu dóttur sína hafa verið beitta kynferðisofbeldi af starfsmanni í Reykjadal þar sem starfræktar eru sumarbúðir fyrir fötluð börn. Foreldrarnir lýstu sínum versta degi, vanlíðan og angist þegar þau fengu símtalið frá Reykjadal þar sem starfsmaður greindi frá því hvað hefði komið fyrir. Ruku þau um leið til að sækja barnið. Þegar að sumarbúðunum kom mættu þau starfsmanni sem sagði þeim að framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, þeirra sem reka sumarbúðirnar, hefði ráðið starfsfólki Reykjadals frá því að hringja í lögreglu þegar upp komst um brot. Kunnuglegur fnykur af þöggun gerði vart við sig og foreldrarnir fundu sig knúna til að koma opinberlega fram til að velta einn einum steininum sem liggur þungur á baki þolanda. Foreldrarnir áttuðu sig á því á fundi sem þau sátu með framkvæmdastjóra Styrktarfélagsins og starfandi forstöðumanni Reykjadals að engir verkferlar né viðbragðsáætlum hafi verið til til að taka á svona málum. Enn og aftur virðist firring vera ráðandi í hugrænum ferlum manna þegar kemur að tilvist kynferðisafbrota í íslensku samfélagi. Þessi sjálfvalda firring, sinnuleysi gagnvart staðreyndum og upphöfnu geðþóttaskoðanir gera það að verkum að við erum tilbúin til að bregðast viðkvæmum hópum á borð við börn og fatlaða.
Annað sem var að gerast á tíma aftökunnar voru heimildarmyndaþættir dagskrárgerðarmannsins Þorsteins J. um meint kynferðisafbrot Skeggja Ásbjarnarsonar, kennara við Laugarnesskóla. Skeggi þótti á þeim tíma mektarmaður og kennari sem horft var upp til. Viðtölin í þáttunum tveimur leiddu hins vegar annað í ljós. Í þáttunum stigu margir fullorðnir menn fram og lýstu brotum Skeggja á hendur sér. Brotin virðast hafa fengið að gerast með öllu afleiðingalaust yfir nokkra áratugi. Þeim sem sögðu frá var refsað. Lýsingarnar mannanna á hegðun og brotum Skeggja voru viðbjóðslegar og til marks um einstakling sem var bæði siðblindur og mannkostaskertur með öllu. Ég horfði á þessa menn sem stigu fram með aðdáun og aðlaði þá í hljóði riddaratign hugrekkis í heimi þrútinna hrúta sem vilja valta yfir veruleika þeirra sem þeir telja sig yfir hafna. Feðraveldið skaðar nefnilega líka fullorðna menn. Skeggjamálið minnir óneitanlega á mál Jimmy Savile í Bretlandi. Sá maður var dáður og meira að segja aðlaður fyrir góðverk sín sem afvegaleiddu athygli fólks frá skuggahlið og skepnuskap hans. Sá maður braut á börnum yfir áratuga skeið og kom sér í stöður þar sem hann hafði bæði traust og vald. Hann var með vinsæla þætti í sjónvarpi og útvarpi. Skeggi var líka lengi með barnatímann í útvarpinu. Þeir virðast eiga það sameiginlegt, Jimmy og Skeggi, að margir virðast hafa vitað af meintum brotum þeirra en valið að aðhafast ekkert. Svo sterk er siðferðiskennd okkar þegar meintir mektarmenn sýna sitt rétta eðli. Þetta voru fréttirnar sem lutu lægra haldi í umræðunni og athyglinni í marsmánuði. Fordæming samfélagsins var á vitlausum stað.
„Margir virðast hafa vitað af meintum brotum. Svo sterk er siðferðiskennd okkar þegar meintir mektarmenn sýna sitt rétta eðli“ Hugsanaskekkjur fjöldans og sinnuleysi gagnvart staðreyndum Á meðan æsifréttamennska og feðraveldið vill persónugera eina manneskju sem rödd baráttunnar til að auðveldara sé að skrásetja fall hennar þá neyðast kolklikkaðar kuntur af öllum kynjum til að halda áfram að tuða um tölfræði og skrifa og tala um kynbundið ofbeldi. Ísland er engin paradís þegar kemur að öryggi kvenna. Hvorki þeirra sem vilja hafa hátt eða þeirra sem vilja vera í friði. Við erum samfélag óréttmætra alhæfinga þegar kemur að þeim sem neita að horfast í augu við staðreyndir. Þegar kemur að tilvist kynferðisafbrota virðist eiga sér stað þrálát raunveruleikafirring í íslensku samfélagi. Góð og gild tölfræðigögn rökstyðja þessa fullyrðingu. Í tölfræðigagnagrunni EUROSTAT er að finna upplýsingar um efnisflokkaðar staðtölur um afbrot úr málaskrá evrópskra lögregluembætta. Þær upplýsingar gefa hugmynd um tíðni kynferðisbrota á Íslandi, í samanburði við önnur Norðurlönd og Evrópuríki. Þær tölur benda til þess að í það minnsta á árunum 2017-2019 hafi tíðni kynferðisafbrota hér á landi verið umtalsvert hærri í flestum öðrum ríkjum á Norðurlöndum, að Svíþjóð undanskilinni. Þetta er sláandi staðreynd, en þrátt fyrir það virðumst við eiga erfitt með að samþykkja að það séu gerendur á bak við alla þessa þolendur. Ég hvet forvitna, gerendameðvirka og röklausa til að lesa tölfræði EUROSTAT, sem og ársskýrslur Stígamóta, Bjarkarhlíðar og Kvennaathvarfsins. Einnig hvet ég fólk til að skoða heimasíður Rótarinnar, Aflsins, Heimilisfriðar og Taktu skrefið.
Lokaorð Hvernig við tökumst á við óþægileika staðreynda varðandi kynferðisafbrot hér á landi er okkur til minnkunar. Samtakamáttur okkar þegar kemur að mörgu öðru er til fyrirmyndar. Við stóðum okkur t.d. vel í að sýna sameiginlega ábyrgð samfélagsins í Covid-faraldrinum og vorum fljót að koma auga á bullukollana og vísa þeim til föðurhúsanna. Við getum augljóslega beitt rökhyggju sem samfélag. Þegar kemur hins vegar að því að taka samfélagslega afstöðu með þolendum kynferðisafbrota og fordæma hegðun þeirra sem brotin fremja, fáum við falleinkunn.
Marsmánuður sýndi það greinilega og apríl tökum við fagnandi með því að verðlauna Klausturskall fyrir slæma hegðun með lögreglustjóraembætti. Gerendameðvirknin hér á landi er orðin eins og þykk þoka sem þolendur treysta sér margir ekki í gegnum og skiljanlega svo. Reiðin í þeirra garð fyrir að voga sér að benda á geranda sinn er áþreifanleg. Sér í lagi ef gerandinn er mektarmaður, afreksmaður eða söngvari. Aðstandendur gerenda bregðast oftar en ekki við ásökunum út frá viðbragði ótta eða reiði.
Báðar þessar tilfinningar hafa áhrif á blóðflæði til framheilans sem skerðir síðan dómgreind og tilfinningalegan stöðugleika. Í kjölfarið geta ásakanir, afvegaleiðing og hatur birst í máli og myndum. Ummælin á samfélagsmiðlum í marsmánuði lýsa bæði lélegri dómgreind og tilfinningalegum óstöðugleika samfélags okkar þegar kemur að því að ræða alvarleika og afleiðingar kynferðisafbrota. Það vill enginn þekkja nauðgara og margir eru tilbúnir til að ganga svo langt að afneita sársauka barna til þess eins að heimsmynd þeirra skekkist ekki. Þættirnir um Skeggjamálið staðfesta það og álíka staðreyndarfælni er ógn við réttlátt samfélag. Staðfestingarskekkjan er ráðandi í viðhorfum illa upplýstra gagnvart tilvist og tíðni kynferðisafbrota á Íslandi. Við leitum eftir staðfestingum á geðþóttaskoðunum okkar og sniðgöngum sérfræðinga í málaflokknum og staðreyndir. Það er sálarheill samfélaga hættuleg. Sumir gætu talið að þessi pistill sé heldur til svartsýnn og vegi að kjarnagildum samfélagsins okkar en er ekki tilvalið að endurskoða viðhorf okkar og gildi þegar við bersýnilega missum sífellt athygli okkar í átt að því sem skiptir engu máli og látum umfjöllun um áratuga þöggun og sinnuleysi gegn börnum framhjá okkur flæða?
Kjósa
9
Hvernig finnst þér þessi grein? Skráðu þig inn til að kjósa.
Athugasemdir Mest lesið
1
Móðir mannsins sem lést eftir stunguárás: „Ég dæmi ekki foreldra þeirra því ég er sjálf móðir“
Móðir mannsins sem lést á fimmtudag eftir að hafa verið stunginn á bílastæði Fjarðarkaupa í Hafnarfirði segist vera með djúpt sár í hjartanu. Sonur hennar hafi átt dóttur í Póllandi en hafi verið hér til að sjá fyrir fjölskyldu sinni. Hún er að bugast af sorg en reiknar þó með að mesta sjokkið sé eftir.
2
Kristján Einar var dæmdur fyrir ofbeldisfullt rán á Spáni
Kristján Einar Sigurbjörnsson sjómaður, sem stundum er kallaður áhrifavaldur, var dæmdur í tæplega fjögurra ára skilorðsbundið fangelsi fyrir rán og tilraun til ráns í fyrra. Hann sat í gæsluvarðhaldi í átta mánuði og játaði sök á endanum og kom til Íslands. Við heimkomuna sagði hann sögur um brot sín og afplánun sem ganga ekki alveg upp miðað við dóminn í máli hans.
3
ÚttektErfðavöldin á Alþingi
Þingmennska reynist nátengd ætterni
Af núverandi alþingismönnum er þriðjungur tengdur nánum fjölskylduböndum við fólk sem áður hefur setið á Alþingi. Fimm þingmenn eiga feður sem sátu á Alþingi og fjórir þingmenn eiga afa eða ömmu sem einnig voru alþingismenn. Þessu til viðbótar eru tólf þingmenn nátengdir fólki sem hefur verið virkt í sveitarstjórnum eða hefur verið áhrifafólk í stjórnmálaflokkum.
4
ViðtalFjárhagslegt ofbeldi
Loksins frjáls úr helvíti
Kona sem er að losna úr áratuga hjónabandi áttaði sig ekki á því fyrr en fyrir þremur árum að hún væri beitt andlegu ofbeldi af eiginmanni sínum, og enn síðar að ofbeldið væri einnig bæði kynferðislegt og fjárhagslegt. Hún segir hann iðulega koma með nýjar afsakanir fyrir því að skrifa ekki fjárskiptasamning og draga þannig að klára skilnaðinn. Hún segist stundum hafa óskað þess að hann myndi lenda í bílslysi og deyja. Aðeins þannig yrði hún frjáls.
5
Sif SigmarsdóttirEiður Smári 1 – Rektor Háskóla Íslands 0
Það er ekki aðeins enska úrvalsdeildin sem bregst nú við vakningu um skaðsemi fjárhættuspila.
6
Maður látinn eftir átök á bílastæði í gærkvöldi
Fjórir hafa verið handteknir eftir að maður á þrítugsaldri fannst alvarlega slasaður á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnarfirði.
7
Kenning um spillingu Kristjáns Þórs í makrílmáli sett fram í Hæstarétti
Félag makrílveiðimanna hefur staðið í dómsmáli við íslenska ríkið sem byggir á að því hafi verið mismunað við kvótasetningu makríls árið 2019. Samkvæmt málatilbúnaði félagsins gerði ríkið baksamning við nokkrar stórar útgerðir um að þær fengju meiri makrílkvóta þegar hann var kvótasettur 2019 gegn því að sleppa því að fara í mál við ríkið vegna úthlutunar makrílkvóta á árunum 2011 til 2018.
Mest lesið
1
Móðir mannsins sem lést eftir stunguárás: „Ég dæmi ekki foreldra þeirra því ég er sjálf móðir“
Móðir mannsins sem lést á fimmtudag eftir að hafa verið stunginn á bílastæði Fjarðarkaupa í Hafnarfirði segist vera með djúpt sár í hjartanu. Sonur hennar hafi átt dóttur í Póllandi en hafi verið hér til að sjá fyrir fjölskyldu sinni. Hún er að bugast af sorg en reiknar þó með að mesta sjokkið sé eftir.
2
Kristján Einar var dæmdur fyrir ofbeldisfullt rán á Spáni
Kristján Einar Sigurbjörnsson sjómaður, sem stundum er kallaður áhrifavaldur, var dæmdur í tæplega fjögurra ára skilorðsbundið fangelsi fyrir rán og tilraun til ráns í fyrra. Hann sat í gæsluvarðhaldi í átta mánuði og játaði sök á endanum og kom til Íslands. Við heimkomuna sagði hann sögur um brot sín og afplánun sem ganga ekki alveg upp miðað við dóminn í máli hans.
3
ÚttektErfðavöldin á Alþingi
Þingmennska reynist nátengd ætterni
Af núverandi alþingismönnum er þriðjungur tengdur nánum fjölskylduböndum við fólk sem áður hefur setið á Alþingi. Fimm þingmenn eiga feður sem sátu á Alþingi og fjórir þingmenn eiga afa eða ömmu sem einnig voru alþingismenn. Þessu til viðbótar eru tólf þingmenn nátengdir fólki sem hefur verið virkt í sveitarstjórnum eða hefur verið áhrifafólk í stjórnmálaflokkum.
4
ViðtalFjárhagslegt ofbeldi
Loksins frjáls úr helvíti
Kona sem er að losna úr áratuga hjónabandi áttaði sig ekki á því fyrr en fyrir þremur árum að hún væri beitt andlegu ofbeldi af eiginmanni sínum, og enn síðar að ofbeldið væri einnig bæði kynferðislegt og fjárhagslegt. Hún segir hann iðulega koma með nýjar afsakanir fyrir því að skrifa ekki fjárskiptasamning og draga þannig að klára skilnaðinn. Hún segist stundum hafa óskað þess að hann myndi lenda í bílslysi og deyja. Aðeins þannig yrði hún frjáls.
5
Sif SigmarsdóttirEiður Smári 1 – Rektor Háskóla Íslands 0
Það er ekki aðeins enska úrvalsdeildin sem bregst nú við vakningu um skaðsemi fjárhættuspila.
6
Maður látinn eftir átök á bílastæði í gærkvöldi
Fjórir hafa verið handteknir eftir að maður á þrítugsaldri fannst alvarlega slasaður á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnarfirði.
7
Kenning um spillingu Kristjáns Þórs í makrílmáli sett fram í Hæstarétti
Félag makrílveiðimanna hefur staðið í dómsmáli við íslenska ríkið sem byggir á að því hafi verið mismunað við kvótasetningu makríls árið 2019. Samkvæmt málatilbúnaði félagsins gerði ríkið baksamning við nokkrar stórar útgerðir um að þær fengju meiri makrílkvóta þegar hann var kvótasettur 2019 gegn því að sleppa því að fara í mál við ríkið vegna úthlutunar makrílkvóta á árunum 2011 til 2018.
8
Kona hætti í Menntasjóði eftir skýrslu um eineltistilburði Hrafnhildar
Starfslokasamningar hafa verið gerðir við tvo starfsmenn Menntasjóðs námsmanna eftir að sálfræðifyrirtæki skrifuðu skýrslur um einelti í garð þeirra. Í báðum tilfellum sögðust starfsmennirnir hafa orðið fyrir einelti framkvæmdastjórans Hrafnhildar Ástu Þorvaldsdóttur. Öðru málinu er ólokið en hið seinna er á borði Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, ráðherra háskólamála.
9
Það sem þótti „mjög ólíklegt“ gerðist og 160 milljarðar þurrkuðust út
Alvotech ætlaði sér að verða ný stoð undir íslenskt efnahagslíf og að útflutningstekjur fyrirtækisins yrðu um fimmtungur af vergri þjóðarframleiðslu Íslands. Til þess að ná því markmiði þurfti Alvotech að fá markaðsleyfi fyrir hliðstæðu mest selda lyfs Bandaríkjanna þar í landi. Því var synjað, að minnsta kosti tímabundið, 13. apríl síðastliðinn. Frá þeim tíma hefur virði Alvotech hríðfallið og mikil óvissa ríkir um framtíð fyrirtækisins.
10
Helgi SeljanForgengileiki hins eilífa forgangs
„Af hverju er ég reið?“ Að þessu spurði Katrín Gunnhildardóttir á Facebook-síðu sinni á dögunum.
Mest lesið í vikunni
1
Móðir mannsins sem lést eftir stunguárás: „Ég dæmi ekki foreldra þeirra því ég er sjálf móðir“
Móðir mannsins sem lést á fimmtudag eftir að hafa verið stunginn á bílastæði Fjarðarkaupa í Hafnarfirði segist vera með djúpt sár í hjartanu. Sonur hennar hafi átt dóttur í Póllandi en hafi verið hér til að sjá fyrir fjölskyldu sinni. Hún er að bugast af sorg en reiknar þó með að mesta sjokkið sé eftir.
2
Kristján Einar var dæmdur fyrir ofbeldisfullt rán á Spáni
Kristján Einar Sigurbjörnsson sjómaður, sem stundum er kallaður áhrifavaldur, var dæmdur í tæplega fjögurra ára skilorðsbundið fangelsi fyrir rán og tilraun til ráns í fyrra. Hann sat í gæsluvarðhaldi í átta mánuði og játaði sök á endanum og kom til Íslands. Við heimkomuna sagði hann sögur um brot sín og afplánun sem ganga ekki alveg upp miðað við dóminn í máli hans.
3
ÚttektErfðavöldin á Alþingi
Þingmennska reynist nátengd ætterni
Af núverandi alþingismönnum er þriðjungur tengdur nánum fjölskylduböndum við fólk sem áður hefur setið á Alþingi. Fimm þingmenn eiga feður sem sátu á Alþingi og fjórir þingmenn eiga afa eða ömmu sem einnig voru alþingismenn. Þessu til viðbótar eru tólf þingmenn nátengdir fólki sem hefur verið virkt í sveitarstjórnum eða hefur verið áhrifafólk í stjórnmálaflokkum.
4
ViðtalFjárhagslegt ofbeldi
Loksins frjáls úr helvíti
Kona sem er að losna úr áratuga hjónabandi áttaði sig ekki á því fyrr en fyrir þremur árum að hún væri beitt andlegu ofbeldi af eiginmanni sínum, og enn síðar að ofbeldið væri einnig bæði kynferðislegt og fjárhagslegt. Hún segir hann iðulega koma með nýjar afsakanir fyrir því að skrifa ekki fjárskiptasamning og draga þannig að klára skilnaðinn. Hún segist stundum hafa óskað þess að hann myndi lenda í bílslysi og deyja. Aðeins þannig yrði hún frjáls.
5
Sif SigmarsdóttirEiður Smári 1 – Rektor Háskóla Íslands 0
Það er ekki aðeins enska úrvalsdeildin sem bregst nú við vakningu um skaðsemi fjárhættuspila.
6
Maður látinn eftir átök á bílastæði í gærkvöldi
Fjórir hafa verið handteknir eftir að maður á þrítugsaldri fannst alvarlega slasaður á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnarfirði.
7
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonÞrjú ráð til að stunda kynlíf þegar þið eruð með ungabarn
Matthías Tryggvi Haraldsson íhugar beðmál og barnamál.
Mest lesið í mánuðinum
1
„Þau þurftu ekki að deyja“
Snjóflóðið sem féll á Súðavíkurþorp í janúar 1995 kostaði 14 manns lífið. Aðstandendur telja að ný gögn staðfesti fyrri grun þeirra. Yfirvöld hafi gert fjölmörg mistök í aðdraganda flóðsins, hunsað aðvaranir og brugðist skyldum sínum.
2
Móðir mannsins sem lést eftir stunguárás: „Ég dæmi ekki foreldra þeirra því ég er sjálf móðir“
Móðir mannsins sem lést á fimmtudag eftir að hafa verið stunginn á bílastæði Fjarðarkaupa í Hafnarfirði segist vera með djúpt sár í hjartanu. Sonur hennar hafi átt dóttur í Póllandi en hafi verið hér til að sjá fyrir fjölskyldu sinni. Hún er að bugast af sorg en reiknar þó með að mesta sjokkið sé eftir.
3
„Ég er óléttur“
Stuttu áður en Henry Steinn Leifsson átti að hefja kynleiðréttingarferli, átján ára gamall, tók lífið óvænta stefnu, þegar hann komst að því að hann bar barn undir belti. Hann segir hér frá meðgöngunni og lífi einstæðs föður, djúpinu og léttinum sem fylgir því að vita hver hann er.
4
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonFólk sem vinnur við gagnslaust bull
Ögrandi kenning um vinnumálin.
5
Kristján Einar var dæmdur fyrir ofbeldisfullt rán á Spáni
Kristján Einar Sigurbjörnsson sjómaður, sem stundum er kallaður áhrifavaldur, var dæmdur í tæplega fjögurra ára skilorðsbundið fangelsi fyrir rán og tilraun til ráns í fyrra. Hann sat í gæsluvarðhaldi í átta mánuði og játaði sök á endanum og kom til Íslands. Við heimkomuna sagði hann sögur um brot sín og afplánun sem ganga ekki alveg upp miðað við dóminn í máli hans.
6
ÚttektErfðavöldin á Alþingi
Þingmennska reynist nátengd ætterni
Af núverandi alþingismönnum er þriðjungur tengdur nánum fjölskylduböndum við fólk sem áður hefur setið á Alþingi. Fimm þingmenn eiga feður sem sátu á Alþingi og fjórir þingmenn eiga afa eða ömmu sem einnig voru alþingismenn. Þessu til viðbótar eru tólf þingmenn nátengdir fólki sem hefur verið virkt í sveitarstjórnum eða hefur verið áhrifafólk í stjórnmálaflokkum.
7
207 milljónir fyrir öryggisvistun eins manns undir stjórn Guðmundar Sævars
Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið greiðir einkareknu fyrirtæki 207 milljónir á þessu ári vegna öryggisvistunar eins manns. Forstöðumaður á heimili mannsins Guðmundur Sævar Sævarsson, sem fór í ótímabundið leyfi frá störfum sínum sem deildarstjóri á öryggis- og réttargeðdeildum eftir að Geðhjálp birti svarta skýrslu um starfsemina.
Mest lesið í mánuðinum
1
„Þau þurftu ekki að deyja“
Snjóflóðið sem féll á Súðavíkurþorp í janúar 1995 kostaði 14 manns lífið. Aðstandendur telja að ný gögn staðfesti fyrri grun þeirra. Yfirvöld hafi gert fjölmörg mistök í aðdraganda flóðsins, hunsað aðvaranir og brugðist skyldum sínum.
2
Móðir mannsins sem lést eftir stunguárás: „Ég dæmi ekki foreldra þeirra því ég er sjálf móðir“
Móðir mannsins sem lést á fimmtudag eftir að hafa verið stunginn á bílastæði Fjarðarkaupa í Hafnarfirði segist vera með djúpt sár í hjartanu. Sonur hennar hafi átt dóttur í Póllandi en hafi verið hér til að sjá fyrir fjölskyldu sinni. Hún er að bugast af sorg en reiknar þó með að mesta sjokkið sé eftir.
3
„Ég er óléttur“
Stuttu áður en Henry Steinn Leifsson átti að hefja kynleiðréttingarferli, átján ára gamall, tók lífið óvænta stefnu, þegar hann komst að því að hann bar barn undir belti. Hann segir hér frá meðgöngunni og lífi einstæðs föður, djúpinu og léttinum sem fylgir því að vita hver hann er.
4
PistillEndurmörkun nýbakaðs pabba í auglýsingalandi
Matthías Tryggvi HaraldssonFólk sem vinnur við gagnslaust bull
Ögrandi kenning um vinnumálin.
5
Kristján Einar var dæmdur fyrir ofbeldisfullt rán á Spáni
Kristján Einar Sigurbjörnsson sjómaður, sem stundum er kallaður áhrifavaldur, var dæmdur í tæplega fjögurra ára skilorðsbundið fangelsi fyrir rán og tilraun til ráns í fyrra. Hann sat í gæsluvarðhaldi í átta mánuði og játaði sök á endanum og kom til Íslands. Við heimkomuna sagði hann sögur um brot sín og afplánun sem ganga ekki alveg upp miðað við dóminn í máli hans.
6
ÚttektErfðavöldin á Alþingi
Þingmennska reynist nátengd ætterni
Af núverandi alþingismönnum er þriðjungur tengdur nánum fjölskylduböndum við fólk sem áður hefur setið á Alþingi. Fimm þingmenn eiga feður sem sátu á Alþingi og fjórir þingmenn eiga afa eða ömmu sem einnig voru alþingismenn. Þessu til viðbótar eru tólf þingmenn nátengdir fólki sem hefur verið virkt í sveitarstjórnum eða hefur verið áhrifafólk í stjórnmálaflokkum.
7
207 milljónir fyrir öryggisvistun eins manns undir stjórn Guðmundar Sævars
Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið greiðir einkareknu fyrirtæki 207 milljónir á þessu ári vegna öryggisvistunar eins manns. Forstöðumaður á heimili mannsins Guðmundur Sævar Sævarsson, sem fór í ótímabundið leyfi frá störfum sínum sem deildarstjóri á öryggis- og réttargeðdeildum eftir að Geðhjálp birti svarta skýrslu um starfsemina.
8
Hrafnhildur SigmarsdóttirAndlegt þrot Þorgerðar
Um 40% íslenskra kvenna hafa orðið fyrir líkamlegu/og eða kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni og heilsufar þeirra tekur mið af því.
9
Hvað gerðist eiginlega í Elon Musk viðtalinu?
Elon Musk ræddi við fréttamann BBC í tæpa klukkustund nú á dögunum. Viðtalið hefur farið eins og eldsveipur um netheima. Heimildin tók saman megin atriði viðtalsins.
10
Ósýnilegu girðingarnar á Seltjarnarnesi
Til að komast gangandi meðfram austurhluta suðurstrandar Seltjarnarness þyrfti að klöngrast um stórgrýttan sjóvarnargarð. Einkalóðir ná að görðunum og eigendur fasteignanna hafa mótmælt hástöfum, með einstakt samkomulag við bæinn að vopni, lagningu strandstígs milli húsa og fjörunnar en slíkir stígar hafa verið lagðir víða á höfuðborgarsvæðinu síðustu ár. Lög kveða á um óheft aðgengi almennings að sjávarbökkum.
Nýtt efni
Birgir hvíslar á meðan aðrir öskra
Birgir Snæbjörn Birgisson beinir verkum sínum að pólitískum, samfélagslegum og sögulegum málefnum í okkar samtíma. Á listilegan hátt sameinast næmni og mildi háalvarlegu inntaki.
„Lítið að frétta og því fátt um svör“
Enn bólar ekkert á ráðherraskiptum í dómsmálaráðuneytinu. Þingmaður Sjálfstæðisflokksins, Guðrún Hafsteinsdóttir, segir að lítið sé að frétta varðandi þetta mál og fátt um svör. Formaður flokksins gefur ekki færi á sér og svarar ekki fyrirspurnum um málið.
Jóna Fanney FriðriksdóttirLeiðsögumenn – brettum upp ermar!
Frambjóðandi til formanns Leiðsagnar – félags leiðsögumanna, segir alla góða leiðsögumenn, hvort sem þeir koma frá Kópavogi, Raufarhöfn eða Ítalíu vera dýrmætir íslensku þjóðarbúi.
Hrafnhildur SigmarsdóttirÞrútinn hrútur og kolklikkaðar kuntur
Á meðan æsifréttamennska og feðraveldið vill persónugera eina manneskju sem rödd baráttunnar til að auðveldara sé að skrásetja fall hennar þá neyðast kolklikkaðar kuntur af öllum kynjum til að halda áfram að tuða um tölfræði og skrifa og tala um kynbundið ofbeldi.
Tuttugu vilja sjá um upplýsingamiðlum utanríkisráðuneytisins
Alls barst 21 umsókn um lausa stöðu fjölmiðlafulltrúa utanríkisráðuneytisins, sem auglýst var fyrir skemmstu. Á meðal umsækjenda eru upplýsingafulltrúar tveggja annarra ráðuneyta.
Vill innleiða aftur „ákveðinn aga“ og skilning á því hvað má og hvað ekki
Formaður Miðflokksins telur að stjórnvöld standi sig ekki þegar kemur að því að verjast skipulagðri glæpastarfsemi. Fréttir af auknu ofbeldi meðal ungmenna og vopnaburði kalli á viðbrögð stjórnvalda og samfélagsins. „Hluti af þeim viðbrögðum hlýtur að vera að innleiða hér aftur ákveðinn aga og skilning á því hvað má og hvað ekki og gefa skólastjórnendum og lögreglu tækifæri til að senda skýr skilaboð og fylgja þeim eftir.“
FréttirErfðavöldin á Alþingi
Hefði aldrei farið í framboð ef stóra systir hefði ætlað fram
Guðrún Hafsteinsdóttir segir að hún hafi átt von á að Aldís systir sín yrði þingmaður. Hún hafi alltaf verið fyrirmyndin í lífi Guðrúnar.
„Óumbeðnar kyrkingar í kynlífi er eitthvað sem við erum að sjá gerast allt of oft“
Gagnkynhneigðar konur voru í miklum meirihluta þeirra sem leituðu sér aðstoðar hjá Bjarkarhlíð, miðstöðvar fyrir þolendur ofbeldis, á síðasta ári. Algengast var að gerandi væri fyrrverandi maki og aðeins 13% sögðust hafa kært ofbeldið til lögreglu. Þegar þjónustuþegar áttu að nefna eina ástæðu komu nefndu flestir heimilisofbeldi. Þetta kemur fram í ársskýrslu Bjarkarhlíðar sem kynnt var í dag.
Ráðherrar og þingmenn trassa hagsmunaskráningu
Fjölmörg dæmi eru um að þingmenn og ráðherrar færi ekki til bókar hagsmuni eða eignir í hagsmunaskrá í samræmi við reglur. Úttekt Heimildarinnar sýnir að hagsmunaskráning í það minnsta sex þingmanna var í ólestri í byrjun síðustu viku.
Raddir Margbreytileikans#36
„Það þarf sterkt afl til að við breytum til, afl eins og umhyggja fyrir börnunum okkar og jörðinni“
Helga Ögmundardóttir fæddist í Neskaupstað árið 1965. Hún lauk Fil.kand. prófi 1992 frá Stokkhólmsháskóla, ásamt námi í heimspeki, vísindaheimspeki og -sögu, siðfræði, rökfræði, o.fl. frá sama skóla. Einnig lagði Helga stund á nám í lífvísindum við Háskóla Íslands og í Kaupmannahöfn, sem og garðyrkjufræði við Garðyrkjuskólann í Ölfusi. Helga lauk MA prófi 2002 í mannfræði frá Háskóla Íslands og doktorsprófi í mannfræði 2011 frá Háskólanum í Uppsölum. Megin rannsóknaráherslur Helgu eru umhverfis- og orkumál, auðlindanýting og samskipti manna og náttúru almennt. Helga er dósent í mannfræði við Háskóla Íslands. Í þessum þætti mun vera spjallað um mannfræði og umhverfismál, loftslagsbreytingar og aðra þætti sem tengjast breyttum lífsskilyrðum á plánetunni bláu, og þeim sporum sem maðurinn er að marka á hana. Mögulegar afleiðingar þessara spora eru ræddar, sem og þeir möguleikar sem eru í stöðunni, ef ekki á að fara illa, nokkuð sem kallað hefur verið „djúp aðlögun“. Í því sambandi hefur komið fram nýtt hugtak, „vistmorð“, þar sem litið er á umhverfismál sem mannréttindamál, og þar sem glæpum gegn náttúrunni er stillt upp sem glæpum gegn mannkyni.
Þurfum að vera tilbúin að hafa vindorkuver „nær okkur en við vildum áður“
Viljið þið vindorkuver í byggð eða í óbyggðum? Viljið þið stór og fá ver eða lítil og mörg? Þetta eru meðal spurninga sem starfshópur um vindorkunýtingu veltir upp og að auki hvort núverandi kynslóð þurfi ekki að axla ábyrgð á loftslagsvandanum „með því að forgangsraða þeim gæðum sem tengjast óspilltri náttúru umfram þau gæði að hafa slík mannvirki ekki í sjónmáli í daglegu lífi”.
ViðtalFjárhagslegt ofbeldi
„Ég er föst á heimilinu“
Kona sem beitt er fjárhagslegu, andlegu og kynferðislegu ofbeldi af eiginmanni sínum er föst með honum á sameiginlegu heimili þeirra. Þar sem þau eiga íbúð á hún ekki rétt á fjárhagslegum stuðningi til að flýja út af heimilinu. Maðurinn neitar að skrifa undir skilnaðarpappíra og neitar að selja íbúðina. Hann skammar hana ef hún kaupir sér peysu án þess að fá leyfi.
Mest lesið undanfarið ár
1
Jón Baldvin við nemanda: „Viltu hitta mig eftir næsta tíma“
Fimmtán ára stúlka í Hagaskóla hélt dagbók vorið 1970 þar sem hún lýsir kynferðislegum samskiptum við Jón Baldvin Hannibalsson sem þá var 31 árs gamall kennari hennar. Í bréfi sem hann sendi stúlkunni segist hann vilja stinga af frá öllu og liggja í kjöltu hennar.
2
Fjölskyldan flakkaði milli hjólhýsa og hótela: Gagnrýnir að barnavernd skyldi ekki grípa fyrr inn í
„Ég byrjaði alla morgna á að spyrja hvert ég ætti að koma eftir skóla, því maður vissi aldrei hvar maður myndi vera næstu nótt,“ segir Guðrún Dís sem er 19 ára. Í viðtali við Eigin Konur segir hún frá upplifun sinni af því að alast upp hjá móður með áfengisvanda. Hún segir að lífið hafa breyst mjög til hins verra þegar hún var 12 ára því þá hafi mamma hennar byrjað að drekka. Þá hafi fjölskyldan misst heimilið og eftir það flakkað milli hjólhýsa og hótela. Guðrún Dís vildi segja frá sinni hlið mála eftir að móðir hennar opinberaði sögu sína á YouTube. Guðrún Dís hefur lokað á öll samskipti við hana. Guðrún segir að þó mamma hennar glími við veikindi eigi hún ekki að bera ábyrgð á henni. Hún gagnrýnir starfsfólk barnaverndar fyrir að hafa ekki gripið inn í miklu fyrr. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
3
Þar sem ósýnilega fólkið býr í borginni
„Þetta var öruggasti staðurinn minn,“ segir Alma Lind Smáradóttir þegar hún opnar inn í ruslageymslu í bílakjallara í Reykjavík. Þarna bjó hún hluta þeirra þriggja ára sem hún þvældist um götur bæjarins. Borgin sést í öðru ljósi þegar hún er séð með augum heimilislausra, ósýnilega fólksins, þeirra sem flestir líta fram hjá eða hrekja burt. Ítarlegt og einlgæt viðtal við Ölmu Lind birtist í 162. tölublaði Stundarinnar og má lesa í heild á slóðinni: https://stundin.is/grein/16051/
4
„Ég get ekki lifað við þessa lygi“
Sigurlaug Hreinsdóttir segir lögregluna hafa brugðist þegar dóttir hennar hvarf fyrir fimm árum síðan. Nefnd um eftirlit með störfum lögreglu gerir fjölmargar athugasemdir við framgöngu lögreglu í málinu og beinir tilmælum um úrbætur til ríkislögreglustjóra. „Ég biðst einlægrar afsökunar,“ skrifar Grímur Grímsson, sem var hampað sem hetju og tók á móti viðurkenningu sem maður ársins. „Það var ótrúlega sárt,“ segir Sigurlaug. Sér hafi verið fórnað fyrir ímynd lögreglunnar.
5
„Hann hefur ekki beðist afsökunar“
Tónlistarmaðurinn Auðunn Lúthersson, sem kallar sig Auður, hefur viðurkennt að hafa farið „yfir mörk“ í samskiptum við konur. Konur lýsa ágengni og meiðandi framkomu sem hann hafi aldrei axlað ábyrgð á.
6
Lifði af þrjú ár á götunni
Alma Lind Smáradóttir endaði á götunni eftir að hún missti son sinn frá sér. Þar þvældist hún um í þrjú ár með sár sem náðu aldrei að gróa. Þegar hún varð barnshafandi á ný mætti barnavernd á fæðingardeildina og fór fram á að hún myndi afsala sér barninu.
7
„Hann var ekki að kaupa aðgengi að mér þegar hann lánaði mér pening“
Katrín Lóa Kristrúnardóttir þóttist heppin þegar henni var tjáð af vinnuveitanda sínum, Helga Vilhjálmssyni í Góu, að hann gæti lánað henni fyrir útborgun í íbúð. Hún hefði þó aldrei þegið slíkt lán ef hún hefði vitað hvað það hefði í för með sér en Katrín Lóa lýsir því að eftir lánveitinguna hafi hún þurft að sitja undir kynferðislegri áreitni Helga svo mánuðum skipti. Helgi biður Katrínu Lóu afsökunar á framferði sínu.
8
Mata-veldið: Skattaundanskot og samkeppnisbrot í skjóli ríkisins
Mata-systkinin og fyrirtæki þeirra hafa ítrekað verið gerð afturreka með viðskiptafléttur sem fólu í sér að koma mörg hundruð milljóna hagnaði undan skatti. Á sama tíma og fyrirtæki fjölskyldunnar byggja hagnað sinn á sölu matvæla undir tollvernd, hafa þau greitt háar sektir fyrir samkeppnisbrot og lagst í ómælda vinnu við að komast undan því að greiða skatta hér á landi, með viðskiptafléttum í gegnum þekkt skattaskjól.
9
Skutlað sextán ára til fanga á Litla-Hrauni: „Ég var alltaf hrædd“
Ingibjörg Lára Sveinsdóttir var sextán ára þegar henni var ekið á Litla-Hraun í heimsóknir til manns sem afplánaði átta ára dóm fyrir fullkomna amfetamínverksmiðju. Hún segir sorglegt að starfsfólk hafi ekki séð hættumerkin þegar hún mætti. Enginn hafi gert athugasemd við aldur hennar, þegar henni var vísað inn í herbergi með steyptu rúmi þar sem hennar beið töluvert eldri maður með hættulegan afbrotaferil.
10
Magdalena – „Til þess að fá nálgunarbann, þá verður þú að fá hann til að ráðast á þig“
Magdalena Valdemarsdóttir var föst í ofbeldissambandi í 10 mánuði og segir ofbeldið hafi haldið áfram þrátt fyrir sambandsslit. Alvarlegt ofbeldi á sér stundum stað eftir sambandsslit og það er ekkert sem segir að þegar ofbeldissambandi sé slitið þá sé ofbeldið búið. Árið 2017 kærði Magdalena barnsföður sinn fyrir tilraun til manndráps. Barnsfaðir hennar fékk 18 mánað fangelsi fyrir húsbrot, eignaspjöll og líkamsárás með því að hafa ruðst inn til hennar, slegið hana tvívegis með flötum lófa í andlit en jafnframt tekið hana í tvisvar sinnum kverkataki með báðum höndum þannig að hún átti erfitt með að anda en hún var gengin 17 vikur á leið með tvíbura þeirra.
